Cao độ là một trong những yếu tố nền tảng của âm nhạc, góp phần tạo nên sự phong phú và đa dạng trong giai điệu. Vậy cao độ trong âm nhạc chính xác là gì? Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá khái niệm, vai trò của cao độ và sự phát triển của âm chuẩn trong lịch sử âm nhạc thế giới, đồng thời phân tích ảnh hưởng của nó đến âm nhạc Việt Nam.
alt text: Hình ảnh minh họa về âm chuẩn
Theo Từ điển Bách khoa Britannica, cao độ được định nghĩa là “vị trí của một âm thanh đơn lẻ trong toàn bộ âm vực; tính chất này biến đổi với số rung động trong mỗi giây (tính bằng hec, Hz) của bộ phận phát âm thanh”. Cuốn Lý thuyết âm nhạc cơ bản giải thích cao độ là “độ cao của âm thanh, phụ thuộc vào tần số dao động. Dao động càng nhiều, âm thanh càng cao và ngược lại”. Cùng với trường độ, cường độ và âm sắc, cao độ là một trong những thuộc tính quan trọng tạo nên tính nhạc của âm thanh.
Âm Thanh Và Tần Số Dao Động
Âm thanh được tạo ra bởi sự dao động của một vật thể. Những dao động này tạo ra sự nén và giãn luân phiên trong các hạt của môi trường. Tần số dao động, tức số lần nén hoặc giãn trong một giây, quyết định độ cao của âm thanh. Cao độ càng cao, tần số dao động càng lớn và ngược lại. Do đó, cao độ có thể được hiểu là đặc tính tri giác giúp chúng ta sắp xếp âm thanh theo tần số dao động, tạo thành một chuỗi âm thanh có mối tương quan với nhau.
alt text: Hình ảnh minh họa về hợp âm chuẩn
Âm Chuẩn Trong Âm Nhạc
Âm chuẩn là một quy ước về cao độ, được sử dụng làm mốc so sánh cho các bậc âm khác trong hệ thống hàng âm. Theo nghĩa rộng, âm chuẩn bao gồm cao độ, trường độ, cường độ và âm sắc. Theo nghĩa hẹp, âm chuẩn chỉ đề cập đến cao độ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tập trung vào nghĩa hẹp của âm chuẩn.
Vai Trò Của Âm Chuẩn
Trong trình diễn và cảm thụ âm nhạc, âm chuẩn đóng vai trò quan trọng hàng đầu. Nó tuân theo các tiêu chí quốc tế và quy ước khoa học dựa trên vật lý. Đồng thời, âm chuẩn cũng phản ánh thị hiếu thẩm mỹ riêng của mỗi nền văn hóa. Đối với âm nhạc Việt Nam, âm chuẩn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ âm nhạc dân gian truyền thống, tạo nên bản sắc riêng biệt trong việc thưởng thức âm nhạc. Sự sử dụng tinh tế âm chuẩn trong hệ thống điệu thức thang âm dân tộc đã tạo nên những sắc thái độc đáo cho âm nhạc Việt Nam hiện đại.
Lịch Sử Xác Định Âm Chuẩn
Lịch sử xác định âm chuẩn là một hành trình dài của những quy ước và khái niệm tương đối. Các quy ước này thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử và triều đại. Mãi đến giữa thế kỷ 19, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực nhạc cụ như Violon, Piano và Kèn hơi, nhu cầu về một âm chuẩn thống nhất mới trở nên cấp bách. Việc giao lưu và trao đổi âm nhạc quốc tế đòi hỏi một tiêu chí chung về cao độ cho tất cả các nhạc cụ.
Năm 1949, tại Hội nghị Luân Đôn, các nước Châu Âu đã quyết định lấy nốt La quãng tám giữa (La1 hệ thống Đức, La3 hệ thống Pháp, La4 hệ thống Mỹ) với tần số 440Hz làm âm chuẩn. Thỏa thuận này được tái khẳng định vào năm 1953. Như vậy, âm chuẩn được định nghĩa là một bậc âm có tần số dao động 440 lần/giây. “Thanh mẫu – diapason” là công cụ được chế tạo để đo âm chuẩn, phát ra âm thanh có cao độ đúng bằng nốt La 440Hz. Âm chuẩn này giúp các nhà sản xuất nhạc cụ, nhạc sĩ và nhạc công dễ dàng xác định cao độ của các bậc âm khác và âm vực cho tác phẩm.
Âm Chuẩn: Quy Ước Mang Tính Phổ Biến Quốc Tế
Mặc dù âm chuẩn 440Hz mang tính phổ biến quốc tế và có tính chuẩn xác cao, nhưng nó vẫn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố văn hóa, kinh tế và công nghệ. Những yếu tố này tác động đến tư duy thẩm mỹ và nhu cầu cảm thụ âm nhạc. Trên thực tế, tần số dao động của nốt La1 đã có sự thay đổi trong thế kỷ XX: 434Hz vào những năm 40, 436Hz vào những năm 60, 438-440Hz vào những năm 80 và 442-443Hz vào những năm 90. Xu hướng này cho thấy nốt La1 có xu hướng phát triển cao hơn theo thời gian.
alt text: Hình ảnh minh họa về âm chuẩn trong âm nhạc
Âm Chuẩn Và Âm Nhạc Việt Nam
Âm chuẩn quốc tế là một tiêu chí quan trọng cho hoạt động âm nhạc toàn cầu. Tuy nhiên, mỗi nền văn hóa, mỗi quốc gia đều có những đặc thù riêng. Trong quá trình phát triển âm nhạc, Việt Nam cần tiếp tục điều chỉnh và hoàn thiện để đáp ứng các tiêu chí của âm nhạc chuyên nghiệp, đồng thời vẫn giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.
Kết Luận
Cao độ là yếu tố quan trọng tạo nên sự đa dạng và phong phú của âm nhạc. Âm chuẩn, với quy ước 440Hz, đóng vai trò là mốc so sánh cho các bậc âm khác, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động âm nhạc quốc tế. Tuy nhiên, âm chuẩn không phải là bất biến mà luôn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố văn hóa, kinh tế và công nghệ. Việc hiểu rõ về cao độ và âm chuẩn giúp chúng ta thưởng thức và trình diễn âm nhạc một cách hiệu quả hơn.
Hà Nội New Music Festival là website chia sẻ kiến thức về âm nhạc từ cơ bản đến nâng cao, cung cấp cho bạn một kho tàng kiến thức âm nhạc phong phú và chất lượng. Chúng tôi mong muốn mang đến cho độc giả Việt Nam những bài viết chuyên sâu, giúp bạn hiểu hơn về thế giới âm nhạc. Bên cạnh việc cung cấp kiến thức, chúng tôi còn tổ chức các sự kiện âm nhạc, hội thảo và workshop để kết nối cộng đồng yêu nhạc. Hãy truy cập website https://hanoinewmusicfestival.vn/ hoặc liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0987 604 021 hoặc email [email protected] để biết thêm chi tiết. Địa chỉ của chúng tôi tại Số 58, Đường Cách Mạng Tháng 8, Quận 3, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam.
