Xử lý thanh điệu chính xác là chìa khóa để truyền tải trọn vẹn cảm xúc và ý nghĩa của bài hát tiếng Việt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá những bí quyết quan trọng giúp bạn hát rõ lời, đẹp tiếng và chinh phục khán giả.
Âm vực trong thanh nhạc không chỉ đơn giản là cao hay thấp. Để thể hiện đúng thanh điệu tiếng Việt, cần phân biệt ít nhất ba mức độ cao thấp tương ứng với:
- Sắc, ngã (âm vực cao)
- Ngang (âm vực trung)
- Huyền, nặng, hỏi (âm vực thấp)
Đặc biệt, thanh ngã và hỏi (thanh kép) đòi hỏi phải sử dụng từ hai nốt nhạc trở lên với cao độ khác nhau để thể hiện rõ ràng. Đối với các hư từ như “sẽ,” “đã,” “hãy,” “của,”… việc kép thanh không quá quan trọng, nhất là khi giai điệu nhanh. Tuy nhiên, với những từ ngữ mang ý nghĩa chính, việc kép thanh là cần thiết để đảm bảo rõ lời, rõ ý.
Hình ảnh minh họa ca sĩ Thanh Lam – một giọng ca nổi tiếng với kỹ thuật xử lý thanh điệu tinh tế.
Kỹ thuật kép thanh điệu
Ví dụ về cách xử lý thanh điệu:
Minh họa cách kép thanh điệu trong một đoạn nhạc.
Mặc dù thanh nặng không phải là thanh kép, nhưng để phân biệt rõ ràng với thanh huyền (cùng thuộc âm vực thấp), nên kép thanh nặng bằng hai nốt nhạc cùng cao độ hoặc khác cao độ.
Ví dụ:
- “Một bầy tang tình con sít (ấy mấy) lội, lội, lội sông” (Trống cơm)
- “Thương con như gà mẹ, ủ ấp con dưới cánh” (Tán tạng hồng ân)
- “Khớp con ngựa ngựa ô … anh tra khớp bạc, lục lạc đồng đen …”
- “Chớ quên lời mẹ(e)”
Ví dụ về cách xử lý thanh nặng trong một đoạn nhạc.
Để tạo sự thống nhất, đôi khi ta có thể kép cả thanh sắc, huyền, ngang (ví dụ: “Thương tôi từ thuở đời đời”). Đây là một dạng ngân nga ngắn thường gặp. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh làm sai dấu giọng.
Duy trì tương quan âm vực
Trong giọng nói thông thường, cao độ tương đối giữa các thanh điệu thường ổn định. Chỉ khi thay đổi sắc thái biểu cảm (ngạc nhiên, sửng sốt, buồn rầu,…) thì cao độ mới thay đổi.
Trong giọng hát, toàn bộ hệ thống thanh điệu có thể được nâng lên hoặc hạ xuống đáng kể (ví dụ: “Chúa sinh ra đời, Chúa sinh ra đời” – Hang Bê-lem), nhưng vẫn phải duy trì sự khác biệt giữa ba âm vực cao – trung – thấp trong từng cụm từ.
Vai trò của người ca trưởng
Người ca trưởng am hiểu về thanh điệu có thể làm cho bài hát “rõ lời đẹp tiếng” hơn bằng cách:
- Thêm dấu nhấn, dấu thêu thùa để kép thanh hỏi và ngã.
- Hát rõ dấu nặng bằng cách thêm dấu nhấn cùng cao độ.
Ví dụ a về việc thêm dấu nhấn, dấu thêu thùa.
Ví dụ b về việc thêm dấu nhấn, dấu thêu thùa.
Cần xem xét kỹ lưỡng các bè hát để tránh trường hợp “trẹo dấu”. Nếu không thể khắc phục, nên viết lại bè hoặc chỉ hát bè chính, để đàn chơi các bè còn lại. Không nên vì ham nhiều bè mà làm mất đi bản sắc ngôn ngữ.
Bản sắc Việt trong ca hát
Việc xử lý tốt các yếu tố ngữ âm (phụ âm đầu, vần, thanh điệu) là chìa khóa để thể hiện đúng bản sắc tiếng Việt trong ca hát. Như tác giả Vĩnh Long đã nhận định, tiếng Việt có nhiều nét riêng biệt, đòi hỏi sự tìm tòi, sáng tạo kỹ thuật ca hát phù hợp.
Ca hát không chỉ đơn thuần truyền tải thông tin mà còn là nghệ thuật đánh động đến cảm xúc, tâm hồn người nghe. Đối với người Việt, việc ca hát đúng bản sắc dân tộc là cách chạm đến trái tim khán giả hiệu quả nhất.
Người sáng tác cần khéo léo lựa chọn từ ngữ, người ca hát cần phát huy giọng hát trên nền tảng ngôn ngữ dân tộc, đảm bảo “rõ lời, đẹp tiếng”. Điều này không chỉ giúp lời ca đi sâu vào lòng người Việt mà còn góp phần làm phong phú thêm thế giới âm nhạc.
Về Hà Nội New Music Festival
Hà Nội New Music Festival là website chia sẻ kiến thức âm nhạc từ cơ bản đến nâng cao, dành cho tất cả những ai yêu âm nhạc. Chúng tôi mong muốn kiến tạo một kho tàng kiến thức âm nhạc trực tuyến phong phú, chất lượng cao và dễ tiếp cận cho độc giả Việt Nam. Bên cạnh việc cung cấp những bài viết chuyên sâu, chúng tôi còn cập nhật tin tức, sự kiện âm nhạc trong nước và quốc tế, giúp bạn luôn nắm bắt được những xu hướng mới nhất. Hãy ghé thăm website của chúng tôi tại https://hanoinewmusicfestival.vn/ hoặc liên hệ qua số điện thoại 0987 604 021 hoặc email [email protected] để khám phá thế giới âm nhạc đầy màu sắc. Địa chỉ văn phòng: Số 58, Đường Cách Mạng Tháng , Quận 3, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam.
